د ښځو میاشتنې ناروغۍ ته “حيض” یا “میاشتنۍ دوره” ویل کیږي، چې په طبي اصطلاح کې ورته “مېنسچوریشن” (Menstruation) هم وایي. دا د ښځو د جنسي تولید نظام (reproductive system) یوه قدرتې برخه ده او عموماً په هره میاشت کې یو ځل راځي،د دې بیمارۍ دورانیه په ښځو کې عموماََ مختلفه کیدلې شي یعنې د یوې زنانه لپاره به د 28 ورځو وی، نو د بلې لپاره د 21 ورځو یا زیات و کم کیدلې شي .
د میاشتې بیمارې د زنانه د تولیدې نظام دننه په مختلفو مراحلو مشتمل یو پروسس دی، دې دوران کې د زنانه د تولیدې نظام دننه ډول ډول تبدیلیانې راځي ، چې مقصد یي د زنانه بچه دانه د حمل لپاره تیارول وي ، او که حمل ونشې نو دغه تیارې د وینې په شکل کې د زنانه د اندام خاص له لارې بهر اوځي او داسې هره میاشت دا مرحله تکراریږي ځکه ورته (menstural cycle) وایي ۔
حیض (menses)حيض حقیقت کې هغه حالت دی ،چې په هغې کې د حمل لپاره تیار کړی شوي د بچه دانې اندرونې دیوال اینډومټریم (endometrium ) د هرې میاشتې په اخر کې ماتیږي او له بدن څخه د وینې په شکل کې بهر اوځي
دا یواځې وینه نه وي بلکې دې کې ټیشوز ، میوکس او نور مواد هم شامل وي۔
اسانو ټکو کې حیض د وینې دغه بهیدلو ته وایي کوم چې د میاشت په اخر کې د زنانه نه د اندام خاص(vaginal opening) له لارې راوځي.
د میاشتې بیمارۍ کې د زنانه د تولیدې نظام دننه څه کیږي؟هره میاشت عموماََ یوه هګۍ د ښځې په اوورۍ یا تخمدان (Ovary) کې تیارېږي او بیا د بچه دانې خواته سفر کوي.
د هګۍ پیدا کیدلو سره د بچه دانې اندرونې دیوال د حمل لپاره تیاریږي ۔
د تیاریدلو مرحله:بچه دانه په درې پردو یا دیوالونو مشتمله ده.
بهرنۍ پرده پِیریمیټرئیم (Perimetrium) منځنۍ پرده مایومِترئیم (Myometrium) اندرونې پرده اِنډومِټرِئیم (Endometrium)د میاشتې بیمارۍ کې هم دغه اندرونې پرده انډومیټرئیم د حمل لپاره تیاریږي، د دې پردې په تیارولو کې اِسټروجن او پروجسټرون هارمونز مهم رول لري ،دا دوانړه د زنانه بنیادې هارمونز دي څنګه چې د نارینو ټِسټوسټیرون وي۔
ایسټروجن هارمونز انډومټرئیم قوې کوي ، د وینې رګونو جوړولو کې مدد ورکوي تر څو وینه بنیادې او ضروري عناصر د ایمبریو د ودې (devolpment) لپاره راوړي ۔
بل اړخ ته د انډې خاریجیدلو روسته د پروجسټرون هارمونز مقدار سیوا کیږي چې د انډو میټیم جوړ شوې دیوالونه د حمل لپاره نرم ،محفوظ او برقرار ساتې،
پروجسټرون هارمونز د حمل دوران کې د حیض مخنیوې کوي ۔
د ماتیدلو مرحله:که چیرته د هګۍ او سپرم ملاپ ونشې (یعنې امیندواري ونه شي) نو د هارمونز مقدار به راوغورزیږي او دغه تیار شوي انډومیټریم به مات (degrade ) شې او د وینې په شکل به د زنانه د اندام خاص په لاره راوځي۔
خو! که د هګۍ او سپرم ملاپ وشې نو بیا به حمل جوړ شې او حیض به بند شي ۔
د حیض بندیدل هم د حمل یوه نښه ده۔
وینه بهیدنه:عموماً 3-7 یا 3_5 ورځې پورې د حیض دوره روانه وي، او د دې پر مهال د بدن څخه وینه بهر کېږي۔ ځینې ښځې په دې حالت کې د ګېډې لاندې دړد، ملا دړد، سر دړد، او د بدن نورې ستونزې تجربه کوي. دا تکلیفونه په ځینو ښځو کې لږ وي او په ځینو کې زیات. د حیض په دورانیه کې د هارمونز د بدلون له امله د زنانه په موډ کې بدلون راتللې شي ۔د حیض په وخت کې د پاکوالي ساتل ډېر مهم دي. ښځې باید منظم ډول سینټري پېډونه یا ټامپونونه وکاروي او خپل بدن پاک وساتي ترڅو له انفیکشن نه بچ پاتې شي.د حیض په دوران کې هر ډول غیر معمولي نښې، لکه شدید دړد، بې اندازې وینه بهیدل یا د حیض غیر منظم کیدل، باید ډاکټر ته وړاندې شي.د حمل بهترینې ورځې کومې دي (Fertile window )فرټایل وینډو د میاشتې بیمارۍ کې هغو ورځو ته ویل کیږي کومو کې چې د حمل چانسس زیات وي ۔
که د یوې زنانه د 28 ورځو سایکل وي ،نو د انډې خاریجیدلو چانسس به په څوارلسمه 14 ورځ زیات وي، باید د دې ورځي نه درې څلور ورځې مخکې او یوه ورځ روسته ښځه او خاوند جنسې ملاپ وکړې د نارینه سپرم د زنانه بدن کې تقریباََ د څلور پینځه ورځو پورې وي ۔که د زنانه سایکل د 21 ورځو وي، نو د انډې خاریجیدلو چانسس به په اومه ورځ 7 زیات وي داسې د اومه ورځې نه درې څلور مخکښې، درمیان کې او د اومې ورځې روسته باید ښځه او سړی جنسې ملاپ وکړيکه د زنانه سایکل د 25 ورځو وي،نو د هګۍ خاریجیدلو چانسس به په یولسمه ورځ زیات وي ،د حمل چانسس به د شپږ نه تر دولسو ورځو پورې وي۔
