شپږمه برخه
په ټول نظری عقلی علمونو کښې بدیهی ترکیبی ججمنټس د بنیادی اصولو په حیثیت سره شامل دې
د انسانی عقل د ماهرینو څخه دا خبره پټه وه چې د ریاضۍ ټول ججمنټس ترکیبی وې دا ډیره اهمه خبره وه او ددې ماهرینو د نظر نه یواځې دا خبره پټه نه وه بلکی د دوی ټول مفروضات ددې پر ضد وو چې دا یو نا قابل تردید او اهم حقیقت دے او د فطرت دا تقاضه ده چې هر بدیهی حقیقت به د تردید نه پاک وې
مونږ به د مثالونو نه دا خبره واضحه کړو
اولنۍ خبره مونږ له په ذهن کښې دا کښینول پکار دې چې د ریاضۍ ټول ججمنټس بدیهی وې او تجرباتی نه وې ځکه چې په دې کښې نیسیسټی موندلے کیږی کوم چې د تجربی څخه نه اخذ کیږی دلته کانټ وایې که خلک دا خبره تسلیم نکړی نو زه به بیا خپله خبره د سوچه ریاضۍ پوری محدود ساتم د کوم د تصور نه چې ظاهریږی چې دا علم تجرباتی نه بلکی خالص بدیهی علم دے
شاید په اولنی نظر کښې یو څوک دا خیال وکړی چې 5 ± 7 = 12 یو تحلیلی ججمنټ دے چې د 5 او 7 د میزان نه جوړ دے خو که لګ په ژور نظر دې ته وګورو نو بیا به معلومه شی چې د 7 او 5 دا میزان نور هیڅ هم نه دے بلکی دا دواړه اعداد په یو عدد کښې جمع شوې دې خو ددې نه دا بیخی نه معلومیږی چې مونږ هغه واحد عدد معلوم کړو چې ددې دواړو اعدادو مرکب وې او که مونږ ددې جوړ شوې میزان هر څومره تحلیل وکړو خو دې کښې مونږ ته د 12 عدد هیڅ کله نشی میلاویدلے لکه مثال په توګه که مونږ د خپل لاس پنځه ګوتو ته وګورو یا د پنځه نقطو په مدد سره دا مشاهده وکړو نو بیا به اسانه وې او بره چې مونږ کومه مشاهده وکړه په هغې کښې د 5 اکاٸیانې د 7 د عدد سره ځانله ځانله جمع کړو
اول به مونږ د 7 عدد واخلو او بیا د 5 د تصور په ځاۓ د خپلو پنځه ګوتو د مشاهدی د حیثیت په مدد سره هغه اکاٸیانې چې مونږ د 5 په عدد کښې جمع کړی وې یوه یوه به د 7 د تصور سره یو ځاۓ کوو او دغه شان به د 12 عدد پیدا شی دا خبره چې مونږ به 5 د 7 سره یو ځاۓ کوو دا مونږ ددې په تصور کښې دننه خیال کړے وو خو دا پکښې مونږ نه وو خیال کړے چې ددې میزان یعنې جمع به د 12 برابر وې دا خبره به هلته ډیره واضحه شې چې مونږ د لویو اعدادو مثال واخلو او بیا مونږ دا حقیقت ووینو چې مونږ که خپل دغه تصورات هر څومره چاڼ کړو خو صرف ددې د تحلیل نه بغیر او بی له مشاهدی مونږ د اعدادو جمع هیڅ کله نشو معلومولے
وس به دا ثابته شوی وې چې د ریاضۍ ټول ججمنټس ترکیبی وې
دغه شان د جیومیټرۍ بنیادی ججمنټس هم تحلیلی نه وې لکه دا ججمنټ چې د دوه پواینټونو په مینځ کښې سیده لاین یو وړوکے لاین وې نو دا یو ترکیبی ججمنټ دے ځکه چې زمونږ په ذهن کښې د سیده لاین کوم تصور وو په دې کښې لوۓ او وړوکے شامل نه وو بلکی دا صرف په یو کیفیت باندی مشتمل وو
دویمه خبره په ذهن کښې دا کښینول پکار دې چې په طبعیات کښې بدیهی ترکیبی ججمنټس د علم د اصولو په حیثیت سره شامل دې
لکه څنګه چې کانټ د دوه ججمنټس مثال ورکوی چې په مادی دنیا کښې په ټولو بدلونونو کښې د مادے مقدار بی بدلونه پاتې کیږی۔۔۔ او دویم دا چې د حرکت په ربط کښې عمل او رد عمل برابر وې
وس دلته ددې دواړو ججمنټس څخه نه صرف دا ظاهریږی چې دا نیسیسټی او بداهت لری بلکی د ترکیبی ججمنټس ثبوتونه هم لری ځکه چې دا ماده په خپل مکان کښې موجود ده دلته کانټ د مادے د حدودو نه تجاوز وکړی او په بدیهی توګه د مادے د صفت دغه خیال رامخی ته کړی لنډه دا چې دا ججمنټ تحلیلی نه بلکی ترکیبی دے او ددې باوجود بدیهی هم دے یعنی دا بدیهی ترکیبی ججمنټ دے
دریمه خبره دا چې مابعدالطبعیات مونږ یو داسې علم ګڼو چې د کوشش د حد نه اخوا نه دے تلے خو بیا هم د انسانی عقل د فطرت په لحاظ سره ضروری دے چې په بدیهی ترکیبی ججمنټس باندی مشتمل کیدل پکار دې ددې دا کار بیخی نه دے چې په بدیهی توګه باندی د شیانو کوم تصورات زمونږ په ذهن کښې موجود وې دا په اجزا کښې تقسیم کړی او ددې تحلیلی تشریح وکړی بلکی مونږ په دې علم کښې د خپل بدیهی علم توسیع غواړو او ددې د پاره مونږ ته داسې ججمنټس نه کار اغستل غواړی چې د شته تصور سره د یو نوی تصور اضافه وکړی
جاری ۔۔۔۔۔
